Gürcistan Asgari Ücret

Gürcistan 1990’ların iç savaş, siyasi istikrarsızlık ve ekonomik sıkıntılarla dolu döneminden bu yana büyük ilerlemeler kaydetti. Ancak, ülkenin geçmişte takılıp kaldığı bir alan var: asgari ücret. Gürcistan’da özel sektör asgari ücreti en son 1999 yılında güncellenmiş olup, şu anda aylık sadece ₾20 (yaklaşık 7,50 USD) seviyesindedir. Bu dünya üzerindeki en düşük asgari ücretlerden biri olup, birkaç litre süt almaya ancak yetmektedir.

Asgari ücretin artırılması konusunda halkın geniş bir desteği olmasına rağmen, ardı ardına gelen hükümetler bu konuda bir adım atmak yerine, piyasanın kendi kendini düzenlemesine bırakmayı tercih etmiştir. Bu yaklaşım devletin halkına karşı olan sorumluluklarını ihmal etmesi ve uluslararası insan hakları hukukunun açık bir ihlali olarak görülmektedir.

Gürcistan’ın iş gücü politikaları asgari ücret dahil olmak üzere diğer sosyal-ekonomik politikalar, 4 Mart haftasında Cenevre’de Birleşmiş Milletler Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi tarafından gözden geçirilecektir. Bu inceleme, Gürcistan’ın Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi’ne uyumunu değerlendirmeyi amaçlamaktadır.

Bu sözleşme herkesin adil ve uygun çalışma koşullarından yararlanma hakkına sahip olduğunu, bunun da kendileri ve aileleri için “insana yakışır bir yaşam” sağlayacak adil ücretler anlamına geldiğini belirtir. Komite bu hükmün devletlere asgari ücret belirleme yükümlülüğü getirdiğini, ancak bunun yeterli olmadığını; asgari ücretin aynı zamanda yaşam maliyetine endekslenmesi yasalarla tanınması ve işçilere insanca yaşam sağlayacak bir seviyede belirlenmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

Günümüzde Gürcistan bu gerekliliklerin hiçbirini yerine getirmemektedir. Asgari ücret yasayla değil, bir başkanlık kararnamesi ile belirlenmiş olup, yaşam maliyetine endeksli herhangi bir mekanizma içermemektedir. Ve bu seviyenin işçilere insanca yaşam sağlamaktan çok uzak olduğu aşikardır.

Gerçekçi olmak gerekirse Gürcistan’da kimsenin aylık ₾20 kazandığı pek olası değildir. Ülkede 2022 yılında ortalama maaş ₾1,040 (yaklaşık 390 USD) olup, “gayri resmi” aylık asgari ücretin ₾350 (yaklaşık 130 USD) civarında olduğu söylenmektedir. Ancak bu gayri resmi asgari ücretler de sıkça göz ardı edilmekte ve en çok kadın çalışanları olumsuz etkilemektedir. Tiflis Devlet Üniversitesi Uluslararası Ekonomi Okulu tarafından 2022’de yapılan bir çalışma, erkek çalışanların %11.9’u ve kadın çalışanların %24.6’sının aylık ₾350’nin altında kazandığını ortaya koymuştur. Daha da endişe verici olarak, kadınların %11.7’si ve erkeklerin %5.4’ü ₾250’nin (yaklaşık 94 USD) altında kazanmaktadır.

Bu rakamlar Gürcistan hükümetinin belirlediği ve yalnızca temel kalori ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli olan geçim düzeyinin altındadır. Bu tür kötü ödeme uygulamalarının ortadan kaldırılması, ücretlerin devlet tarafından düzenlenmesinin neden gerekli olduğunun bir başka sebebidir. Piyasa tek başına yeterli değildir.

İnsan hakları hukuku, asgari ücretin “insana yakışır bir yaşam” sağlamasını şart koşmaktadır. Bu, yalnızca yiyecek alımını değil; barınma, sağlık hizmetleri, su, sanitasyon, giyecek, ulaşım giderleri gibi temel ihtiyaçları karşılayacak bir gelir düzeyini ifade eder. Gürcistan’ın yaklaşık ₾250 civarındaki geçim düzeyi, asgari ücret için yeterli bir temel oluşturmamaktadır. Bu geçim düzeyi sadece yiyecek sepetine dayanmakta ve yalnızca fizyolojik hayatta kalmaya odaklanmaktadır. Oysa ki insan haklarına uygun bir asgari ücret, bundan daha fazlasını içermelidir.

Birleşmiş Milletler’in aşırı yoksulluk ve insan hakları özel raportörü tarafından da desteklenen daha iyi bir yaklaşım hükümetin asgari ücreti yayınlanan “yaşam ücreti” tahminlerine dayalı olarak belirlemesi ya da kendi yaşam ücretini hesaplamasıdır. Gürcistan için yakın tarihli yaşam ücreti tahminleri şunlardır: 2021 yılında Solidarity Network tarafından yapılan tahmine göre aylık ₾1,272 (yaklaşık 480 USD); 2022 yılında Wage Indicator Foundation tarafından yapılan tahmine göre ₾1,706 (yaklaşık 640 USD); ve 2021 yılında Clean Clothes Campaign tarafından yapılan tahmine göre ₾2,371 (yaklaşık 890 USD).

Gürcistan nihayetinde ne karar verirse versin açık olan şu ki: 1990’lar geride kaldı ve ₾20 asgari ücret dönemi de sona ermeli. Birleşmiş Milletler Komitesi, Gürcistan’a yükümlülüklerini hatırlatmalı ve bağımsız işçi sendikaları ile istişare ederek insana yakışır bir yaşam standardını garanti altına alacak bir asgari ücret belirleme konusunda bir yol haritası sunmalıdır.